Τί είναι οι Αντλίες Θερμότητας (Α/Θ);

Οι αντλίες θερμότητας είναι μηχανήματα, τα οποία μετατρέπουν την αποθηκευμένη στο περιβάλλον ενέργεια σε χρήσιμη θερμότητα. Και αυτό, διότι στον ατμοσφαιρικό αέρα, στο έδαφος / υπέδαφος και στο νερό είναι αποθηκευμένες (χάρις στην ηλιακή ακτινοβολία, τη γεωθερμία και τις βροχοπτώσεις) τεράστιες ποσότητες ενέργειας. Αυτήν την ενέργεια είναι σε θέση ο άνθρωπος να χρησιμοποιήσει σήμερα, χάρις στις αντλίες θερμότητας. Ασφαλώς, οι αντλίες θερμότητας δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Ωστόσο, παράγουν / αποδίδουν 4 φορές περισσότερη θερμότητα από την ποσότητα ρεύματος, που καταναλώνουν. Η παραγόμενη - από τις αντλίες θερμότητας - ενέργεια δύναται να χρησιμοποιηθεί για θέρμανση χώρων και για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης.

Ποιά είδη ενέργειας χρησιμοποιούν και τί είδους ενέργεια παράγουν οι Αντλίες Θερμότητας;

Οι αντλίες θερμότητας παράγουν από 70 - 75% ενέργεια (θερμότητα) περιβάλλοντος και 25% - 30% ενέργεια λειτουργίας (συνήθως ηλεκτρικό ρεύμα, αλλά και φυσικό αέριο - με διαφορετικούς βαθμούς απόδοσης) 100% θερμική ενέργεια, η οποία χρησιμοποιείται για θέρμανση χώρων και παραγωγή ζεστού νερού χρήσης. Θερμότητα περιβάλλοντος διατίθεται σχεδόν παντού, δηλ. στον ατμοσφαιρικό αέρα, στο έδαφος, στα νερά εδάφους και υπεδάφους. Η θερμότητα περιβάλλοντος ανανεώνεται με τη σειρά της ες αεί με φυσικό τρόπο (π.χ. δια της ηλιακής ακτινοβολίας).

α) Πηγή θερμότητας ο ατμοσφαιρικός αέρας

Ο ατμοσφαιρικός αέρας διατίθεται σε πρακτικά άπειρες ποσότητες και μπορεί να χρησιμοποιηθεί με απλό τρόπο ως πηγή (θερμικής) ενέργειας. Η χρήση του είναι δωρεάν και δεν προϋποθέτει κάποιας μορφής οικοδομική άδεια. Οι αντλίες θερμότητας τέτοιου τύπου αποδίδουν την κερδισμένη/παραγόμενη θερμική ενέργεια πολύ εύκολα σε ένα κοινό (π.χ. οικιακό) σύστημα θέρμανσης, π.χ. σε σύστημα ενδοδαπέδιας θέρμανσης, σε σύστημα με θερμαντικά σώματα τύπου καλοριφέρ (είναι οι λεγόμενες Α/Θ αέρος/νερού) ή σε σύστημα θέρμανσης δια του αέρα (π.χ. fancoils, είναι οι λεγόμενες Α/Θ αέρος/αέρος).

Η αντλία θερμότητας αποτελείται από μία εξωτερική και μία εσωτερική μονάδα. Ο ατμοσφαιρικός αέρας εισάγεται στην αντλία θερμότητας (στην εξωτερική μονάδα) μέσω αεραγωγών. Από αεραγωγούς της εξωτερικής μονάδας εξάγεται και πάλι ο ατμοσφαιρικός αέρας, αφού αποδώσει τη θερμική του ενέργεια, σε μικρότερη (προφανώς) θερμοκρασία από τη θερμοκρασία εισαγωγής του. Δια της συμπιέσεως του ειδικού ψυκτικού υγρού (το οποίο έχει την ιδιότητα μέσω της συμπίεσης να αυξάνει τη θερμοκρασία του) και μέσω εναλλάκτη θερμότητας (στην εσωτερική μονάδα) πραγματοποιείται η μεταφορά (εναλλαγή) θερμότητας από τον αέρα στο νερό που κυκλοφορεί στο δίκτυο θέρμανσης. Η ανανέωση της χρησιμοποιούμενης θερμότητας πραγματοποιείται μέσω συνεχούς κύκλου εισαγωγής - εξαγωγής του αέρα περιβάλλοντος. Ειδικά η λύση Daikin Altherma της ομώνυμης εταιρίας, διαθέτει πατενταρισμένο σύστημα δύο συμπιεστών, για ακόμα μεγαλύτερη οικονομία στην κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος.

β) Πηγή θερμότητας το έδαφος / υπέδαφος (γεωθερμία)

Πάνω από το 99% της γήινης σφαίρας έχει θερμοκρασία μεγαλύτερη από 1000 Βαθμούς Κελσίου. Η ροή θερμότητας έχει κατεύθυνση από το εσωτερικό της γης προς το εξωτερικό της. Από την επιφάνεια της γης μέχρι το βάθος των 300 m παρατηρείται μία γραμμική αύξηση της θερμοκρασίας έως περίπου 20 Βαθμούς Κελσίου.

Η φυσική αυτή ενέργεια, η οποία είναι αποθηκευμένη μέσα στη γη υπό μορφή θερμότητας, δύναται να χρησιμοποιηθεί με σχετικά απλό τρόπο. Ο πλέον συνηθισμένος συνίσταται στην κατασκευή κατακορύφων (μέχρι βάθους 300 m) ή οριζοντίων σωληνώσεων, μεταφοράς ειδικού υγρού (νερού και ψυκτικού μέσου), οι οποίες χρησιμεύουν ουσιαστικά ως εναλλάκτες θερμότητας, μιας και το σύστημα είναι τελείως "κλειστό" (δηλ. δεν έχουμε είσοδο ή έξοδο του μέσου μεταφοράς θερμότητας). Η θερμότητα, την οποία απορροφά από τη γη ο εναλλάκτης, αναπληρώνεται με φυσικό τρόπο. Η θερμότητα έχει ροή προς τον εναλλάκτη από όλες τις δυνατές διευθύνσεις, η δε ταχύτητα ροής εξαρτάται κυρίως από τις ιδιότητες του υπεδάφους. Υπενθυμίζουμε τη βασική αρχή ροής της θερμότητας: η θερμότητα "ρέει" από το θερμότερο προς το ψυχρότερο μέσο. Η διαστασιολόγηση των σωληνώσεων αποτελούν μία πολύ σημαντική παράμετρο για την ορθή λειτουργία του συστήματος (ώστε να διασφαλίζεται συνεχής ροή, δηλ. "άντληση" θερμότητας).

Επισημαίνεται, τέλος, ότι με μία γεωθερμική αντλία θερμότητας είναι δυνατόν να επιτευχθεί θέρμανση το χειμώνα και δροσισμός (προσοχή: όχι ψύξη) το καλοκαίρι.

γ) Πηγή θερμότητας το νερό

Το νερό στο υπέδαφος παρουσιάζει και αυτό σε όλη τη διάρκεια του έτους σταθερή θερμοκρασία. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο θεωρείται ιδανικό για τη λειτουργία θέρμανσης με αντλία θερμότητας. Ωστόσο, είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν και τα επιφανειακά ύδατα (ποταμών, λιμνών), κατόπιν όμως ειδικής αδειοδότησης από τους αρμόδιους φορείς. Επίσης απαιτείται ειδική υδρογεωλογική μελέτη και πιθανόν χημική ανάλυση νερού, προκειμένου να ελεγχθεί και να αξιολογηθεί η αξιοπιστία και οικονομικότητα του συστήματος. 

Σε αντίθεση με τη γεωθερμική αντλία θερμότητας, το σύστημα εδώ είναι "ανοικτό", δηλ. τα υπόγεια ύδατα απάγονται δια του συστήματος σωληνώσεων, το οποίο έχει κατασκευαστεί εντός γεώτρησης, και οδηγούνται στην αντλία θερμότητας. Κατόπιν οδηγούνται (με χαμηλότερη θερμοκρασία) πίσω στην αρχική τους θέση ροής. Η χρησιμοποιούμενη ποσότητα νερού ανανεώνεται στιγμιαία από τη φυσική ροή. Πρόκειται για μία αντλία θερμότητας νερού / νερού, με την οποία είναι δυνατόν να επιτευχθεί και δροσισμός (προσοχή: όχι ψύξη) το καλοκαίρι.

Αντλία Θερμότητας (Α/Θ) = Χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Όλα τα συστήματα θέρμανσης - ψύξης χρησιμοποιούν (πρωτογενή) ενέργεια για την παραγωγή (ή απαγωγή) θερμότητας. Όταν η ενέργεια αυτή προέρχεται τουλάχιστον κατά 50% από ανανεώσιμες πηγές (ήλιος, άνεμος, θερμότητα περιβάλλοντος, θερμότητα γήινου κελύφους, θερμότητα υδάτων κλπ.), τότε το σύστημα κατατάσσεται ως σύστημα με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Σημειώνεται ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας υπάρχουν ες αεί, σε πρακτικά άπειρες ποσότητες και διατίθενται δωρεάν στο χρήστη!!! Κατά τη χρήση τους για παραγωγή θερμότητας δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον. Αντιθέτως, μειώνουν την ατμοσφαιρική ρύπανση, καθώς δεν προκαλούν την έκλυση CO2 (Διοξειδίου του άνθρακα), NOx (οξειδίων του αζώτου), SO2 (Διοξειδίου του θείου), μικροτεμαχίων σκόνης κλπ. άλλων επιβαρύνσεων. Συστήματα με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θεωρούνται τεχνολογικά προϊόντα αιχμής και αυξάνουν την υπεραξία του ακινήτου, εντός του οποίου έχουν εγκατασταθεί.

Στον παρακάτω πίνακα (Πηγή:VDI - Σύλλογος Γερμανών Μηχανικών) παρουσιάζεται το ποσοστό χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας διαφόρων συστημάτων παραγωγής θέρμανσης και ζεστού νερού χρήσης κτιρίων. Ως 100% νοείται η ολική απαίτηση ενέργειας για θέρμανση και ζεστό νερό χρήσης.  Οι κατωτέρω αναφερόμενες τιμές αποτελούν στρογγυλοποιημένα τάξεις μεγέθους, προς χάριν συγκρίσεως.

Σύστημα Θέρμανσης        Πρωτογενής ενέργεια         Βοηθητική ενέργεια       Ανανεώσιμη Ενέργεια

Α/Θ αέρος-νερού             Ηλεκτρ.Ρεύμα 30-40%                -                              60 - 70%

Α/Θ γεωθερμική νερού     Ηλεκτρ.Ρεύμα 20-30%                -                              70 - 80%

Α/Θ αέρος / αέρος           Ηλεκτρ.Ρεύμα 10-15%                -                              85 - 90%

Λέβητας ξύλου ή pellet         Ξύλο 95%                    Ηλεκτρικό Ρεύμα 5%               95%

Λέβητας Πετρελαίου        Πετρέλαιο/Φ.Α. 95%          Ηλεκτρικό Ρεύμα 5%                - 

ή Φυσικού Αερίου                                              

Λέβητας Πετρελαίου για θέρμανση σε συνδυασμό με ηλιακό θερμοσίφωνα για ΖΝΧ          

                                     Πετρέλαιο 85%                 Ηλεκτρικό Ρεύμα 5%               5%

Μπορεί κανείς να συνδυάσει αντλία θερμότητας με ηλιοθερμικό σύστημα;

Η απάντησή είναι καταφανώς ναι. Ο συνδυασμός θα μεγαλώσει την απόδοση του συστήματος κατά τους μεταβατικούς μήνες (άνοιξη και φθινόπωρο). Ωστόσο οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι, επειδή οι αντλίες θερμότητας χρησιμοποιούν την ενέργεια (θερμότητα) του περιβάλλοντος, η βελτίωση του βαθμού απόδοσης του συνολικού συστήματος είναι ελάχιστη και πρακτικά η επένδυση δεν αποσβένεται. Ένας συνδυασμός με ηλιοθερμικό σύστημα αποκτά οικονομικό ενδιαφέρον μόνον στην περίπτωση επιχορηγήσεων.

Τί είναι ο COP και τί ο SCOP; Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε με απλά λόγια

Και οι δύο αυτοί αριθμοί είναι ένα "μέτρο", το οποίο προσδιορίζει την απόδοση του συστήματος.

Ο COP της αντλίας θερμότητας (Coefficient of Performance) είναι ο λόγος της αποδιδόμενης θερμικής ισχύος προς την απαιτούμενη (για τη λειτουργία του μηχανήματος) ηλεκτρική ισχύ (δηλ. το ηλεκτρικό ρεύμα). Και όλα αυτά σε μία συγκεκριμένη (καθορισμένη) θερμοκρασία εξωτερικού περιβάλλοντος. Κατά σύμβαση, η συγκεκριμένη αυτή εξωτερική θερμοκρασία είναι οι 7 ^οC. Έτσι ισχύει: COP = Αποδιδόμενη Θερμική ισχύς στους 7 ^οC  /  Απαιτούμενη ηλεκτρική ισχύς στους 7 ^οC. 

Αν αναλογιστούμε όμως προσεκτικά τα παραπάνω θα αντιληφθούμε ότι ο τρόπος αυτός υπολογισμού της απόδοσης ενδέχεται να κρύβει κάποιες παγίδες. Συγκεκριμένα, επειδή όλες οι αντλίες θερμότητας όλων των εταιριών έχουν υψηλό βαθμό απόδοσης (COP) στους 7 ^οC, ενδέχεται όμως να έχουν εξαιρετικά χαμηλό COP σε χαμηλές θερμοκρασίες (π.χ. κάτω από τους 0 ^οC), η Ευρωπαϊκή Ένωση θεώρησε ότι η βαθμονόμηση των αντλιών θερμότητας μέσω του COP δεν είναι προς όφελος του καταναλωτή και δεν εξασφαλίζει συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού.

Για το λόγο αυτόν θεσπίστηκε η βαθμονόμηση να γίνεται με τον ετήσιο εποχιακό βαθμό απόδοσης SCOP, δηλ. ένα νούμερο, το οποίο θα λαμβάνει υπ' όψη του την απόδοση της αντλίας θερμότητας (για θέρμανση) σε όλες τις εποχές του χρόνου. Δηλ. ισχύει:  

SCOP = Ετήσια αποδιδόμενη θερμική ισχύς / (Ετήσια απορροφούμενη ηλεκτρική ισχύς + Ετήσια απορροφούμενη ηλεκτρική ισχύς βοηθητικών μονάδων)

Συγκεκριμένα καθορίστηκε να μετράται η απόδοση των αντλιών θερμότητας στις εξής εξωτερικές θερμοκρασίες: -7 ^οC, -2 ^οC, 7 ^οC, 12 ^οC. Τώρα λοιπόν θα ξέρετε ότι για την επιλογή σας έχει σημασία πρωτίστως ο SCOP (και αυτόν θα πρέπει επιμόνως να ζητάτε από τον κατασκευαστή της αντλίας θερμότητας) και όχι ο COP. Ωστόσο, και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα, είναι αδύνατον να συγκριθούν οι SCOP δύο διαφορετικών αντλιών θερμότητας (για το λόγο που θα εξηγήσουμε παρακάτω) και ως εκ τούτου επιβάλλεται η συμβουλή πινάκων ισχύος της κάθε μονάδας. Από 01.01.2014 ισχύει πανευρωπαϊκή υποχρέωση των κατασκευαστών για δημοσίευση στοιχείων μερικού φορτίου των μονάδων τους στο διαδίκτυο. 

Θα πρέπει ακόμα να γνωρίζουμε (και εδώ προσπαθούμε να βοηθήσουμε τους χρήστες αντλιών θερμότητας) ότι η απόδοσή τους εξαρτάται από δύο παράγοντες:

α) από τη θερμοκρασία περιβάλλοντος (δηλ. την εξωτερική θερμοκρασία). Όσο μικρότερη είναι η εξωτερική θερμοκρασία τόσο μικρότερη είναι η απόδοση της αντλίας θερμότητας (και αντιστρόφως)

β) από την απαιτούμενη θερμοκρασία χώρου (δηλ. τη θερμοκρασία, την οποία ζητούμε, μέσω του θερμοστάτη χώρου). Όσο μικρότερη είναι η απαιτούμενη εσωτερική θερμοκρασία τόσο μεγαλύτερη είναι απόδοση της αντλίας θερμότητας.

Αυτή η αλληλεπίδραση ζήτηση θερμικής ισχύος (από το χρήστη) και απόδοσης θερμικής ισχύος (από την αντλία) εικονίζεται στο παρακάτω διάγραμμα (Πηγή: Daikin 2013):

Το Bivalent point είναι το σημείο (εξωτερικής θερμοκρασίας) εκείνο, στο οποίο η θερμική ισχύς της αντλίας θερμότητας δεν επαρκεί, ώστε να καλύψει την απαιτούμενη θερμική ισχύ του κτιρίου, έτσι ώστε να απαιτείται η χρήση βοηθητικής μονάδας. Αυτή η βοηθητική μονάδα δεν είναι τίποτα άλλο από την περιβόητη ηλεκτρική αντίσταση (αυτό που έχει μέσα ένα απλός ηλεκτρικός θερμοσίφωνας), η οποία έχει COP = 1. 

Δυστυχώς, κάθε εταιρία μπορεί να επιλέξει μόνη της (κατά τις μετρήσεις απόδοσης του συστήματός της) το σημείο bivalent μεταξύ των θερμοκρασιών - 7 ^οC και +2 ^οC. Γι' αυτόν το λόγο αναφέραμε παραπάνω ότι απλά και μόνο η γνώση του SCOP δεν επαρκεί, για να συγκρίνουμε δύο αντλίες θερμότητας διαφορετικών κατασκευαστών. Πρέπει να γνωρίζουμε τουλάχιστον και το σημείο bivalent καθώς και το ανωτέρω διάγραμμα για κάθε αντλία ξεχωριστά. Επίσης (και η δημοσίευση είναι υποχρεωτική για τους κατασκευαστές) πρέπει να γνωρίζουμε την αποδοτικότητα (δηλ. το COP) και για τα 4 σημεία ελέγχου, δηλ. για τις θερμοκρασίες -7 ^οC, -2 ^οC, 7 ^οC, 12 ^οC. Το bivalent point της Daikin είναι - 7 ^οC.

Πάνω στα ταμπελάκια των αντλιών θερμότητας (στο πίσω μέρος της εξωτερικής μονάδας) θα δούμε μία εικόνα όπως η παρακάτω:

Τα 3 παρακάτω μεγέθη συνδέονται μεταξύ τους ως εξής:

Ο πρώτος αριθμός δεν είναι (απαραίτητα) η χαρακτηριστική ισχύς της αντλίας θερμότητας, αλλά η λεγόμενη Ισχύς Σχεδιασμού P design, δηλ. η απαιτούμενη ισχύς στη θερμοκρασία σχεδιασμού (π.χ. - 10 ^οC).

Ο δεύτερος αριθμός SCOP είναι - όπως είδαμε παραπάνω - ο ετήσιος εποχιακός βαθμός απόδοσης σε θέρμανση και ισούται με

SCOP = Ετήσια Ζήτηση Θέρμανσης / Ετήσια κατανάλωση ενέργειας κατά την περίοδο θέρμανσης, όπου

Ετήσια Ζήτηση Θέρμανσης = 1400 h X P design

Ο τρίτος αριθμός είναι η Ετήσια κατανάλωση ενέργειας κατά την περίοδο θέρμανσης.

Ας δούμε το παράδειγμα με τα παρακείμενα νούμερα:

Ετήσια ζήτηση = 1400 h x 4,16 kW= 5824 kWh
SCOP = 4,53
Ετήσια κατανάλωση ενέργειας: Ετήσια ζήτηση θέρμανσης/ SCOP = 5824 kWh / 4,53 = 1.286 kWh/έτος

Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι είναι αδύνατον να συγκριθούν οι SCOP δύο μονάδων μόνο μέσω της ετικέτας αφού κάθε κατασκευαστής μπορεί να επιλέξει διαφορετικό σημείο bivalent (μεταξύ -10°και +2°). Το σημείο bivalent δεν αναφέρεται στην ετικέτα.

Και τότε τί μπορεί να κάνει ο καταναλωτής για να επιλέξει την πιο αποδοτική μονάδα; Η απάντηση είναι ότι θα πρέπει να γίνει έλεγχος των πινάκων ισχύος (από τον καταναλωτή ή το μηχανικό του). Δηλ. ΔΕΝ ΣΤΗΡΙΖΟΜΑΣΤΕ ΠΟΤΕ στις ετικέτες θέρμανσης για τη σύγκριση ή επιλογή Α.Θ. Επιβάλλεται η ανάγνωση πινάκων ισχύος και πληροφόρησης διαθέσιμης στο διαδίκτυο (την πληροφόρηση αυτή είναι υποχρεωμένος να παρέχει ο κατασκευαστής της Αντλίας Θερμότητας).

Σύγκριση Συστημάτων Θέρμανσης

Το Νοέμβριο του 2013 η Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών (Τομέας Θερμότητας) του ΕΜΠ εξέδωσε τη "Σύγκριση κόστους Θέρμανσης από διάφορες τεχνολογίες". Στα πλαίσια της μελέτης αυτής προέβη σε τεχνοοικονομικούς υπολογισμούς για όλες τις διαθέσιμες τεχνολογίες (κεντρικής) θέρμανσης, που χρησιμοποιούνται στην ελληνική αγορά (μεταξύ άλλων λέβητας βιομάζας, συνήθης λέβητας φυσικού αερίου, λέβητας συμπύκνωσης φυσικού αερίου, ενεργειακό τζάκι κλειστού θαλάμου, ηλεκτρικός λέβητας, συνήθης λέβητας πετρελαίου κ.α.).

Από τη μελέτη προκύπτει ότι το κόστος της θερμικής ενέργειας μίας αντλίας θερμότητας (εγκατεστημένης στην κλιματική  Ζώνη Β, π.χ. Αθήνα) είναι κατά 50 - 60% οικονομικότερο σε σχέση με το αντίστοιχο κόστος ενός συνήθη λέβητα πετρελαίου, ενώ το κόστος θερμικής ενέργειας σε Ευρώ/kWh της αντλίας θερμότητας είναι μακράν το μικρότερο σε σχέση με όλα τα άλλα συστήματα θέρμανσης.

Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι το κόστος επένδυσης για την εγκατάσταση μιας αντλίας θερμότητας πρέπει να υπολογίζεται υπό το πρίσμα τεχνοοικονομικών αναλύσεων απόσβεσης του κεφαλαίου σε βάθος χρόνου. Επίσης, σε υπάρχοντα κτίρια (και ειδικά σε κτίρια χωρίς ενδοδαπέδια θέρμανση, δηλ. με το σύνηθες σύστημα θερμαντικών σωμάτων τύπου καλοριφέρ) θα πρέπει να γίνεται λεπτομερής μελέτη, ώστε να ελεγθεί και να εξασφαλιστεί η πραγματικά οικονομική απόδοση του συστήματος, μιας και η αντλία θερμότητας

• έχει περιορισμούς ως προς τη ισχύ και την κάλυψη μεγάλων θερμικών απωλειών (π.χ. σε περιπτώσεις παλαιών κτιρίων με ελλειπή θερμομόνωση κελύφους ή/και μεγάλα κουφώματα)
• πρέπει να μπορεί να δουλεύει χωρίς προσθήκη θερμικών αντιστάσεων (κάτι που θα καθιστούσε την επένδυση ασύμφορη και τον τρόπο θέρμανσης μη συμβατικό με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας)

Βιβλιογραφία:

1.) Daikin Hellas, παρουσίαση προϊόντων 2013 - 2015

2.) VDI , Januar 2015

3.) Σύγκριση κόστους θέρμανσης από διάφορες τεχνολογίες (Νοέμβριος 2013)

Εργαστήριο Ατμοκινητήρων & Λεβήτων, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Ινστιτούτο Χημικών Διεργασιών και Ενεργειακών Πόρων, Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης